Για το Βασιλικό Γυμνάσιο και τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η «Σχολή Αριστοτέλους» αποσυνδέεται από το Νυμφαίο και βρίσκεται δίπλα από το Αρχαίο Θέατρο της Μίεζας, οπού ήδη έχει ανασκαφεί ένα σημαντικό τμήμα του βασιλικού γυμνασίου, για το μείζον θέμα του Αριστοτελείου Αρχαιολογικού Κέντρου Μίεζας καθώς και για τον ρόλο του οίνου στον εναλλακτικό τουρισμό της περιοχή μας.
Σίγουρα δεν είστε μια θεωρητική αρχαιολόγος, είστε αυτό που λέμε μάχιμη
«Στην πραγματικότητα είμαι και τα δύο. Από τον καιρό που έκανα το διδακτορικό μου στην Γερμανία, την δεκαετία του ΄80, δεν σταμάτησα να ερευνώ και να δημοσιεύω μελέτες, επιστημονικά άρθρα, βιβλία και να συμμετέχω σε αρχαιολογικά συνέδρια, γιατί αυτό είναι όχι μόνον χαρά, αλλά και απολύτως απαραίτητο, αν θέλει κανείς να υπηρετεί αποτελεσματικά την μαχόμενη αρχαιολογία, δηλαδή την αναγνώριση, την προστασία, την συντήρηση, την αναστήλωση και εν τέλει την ανάδειξη και την απόδοση των μνημείων στην κοινωνία. Η γνώση είναι πάντα το πιο πολύτιμο εφόδιο στον αέναο αγώνα της διάσωσης και της προστασίας της μνήμης και των μνημείων. Και του πεδίου λοιπόν και του γραφείου.
Το να αναστηλώνεις και να αποκαθιστάς ένα μνημείο και να το ξαναζωντανεύεις αποδίδοντάς το στον κόσμο,, το να στήνεις ένα μουσείο, μια έκθεση είναι μια εξαιρετικά γοητευτική περιπέτεια, ένα δύσκολο αλλά πολύ ενδιαφέρον ταξίδι.
Είναι πολύ γοητευτικό να έχεις αρχαία αντικείμενα, συχνά και μόνον σπαράγματα αντικειμένων και να στήνεις μια έκθεση, δίνοντας τους την ευκαιρία να «πουν» την ιστορία τους…. Ακόμη πιο συναρπαστικό είναι να σηκώνεις ξανά τις αρχαίες κολώνες, τα επιστύλια τα αετώματα… είναι μια σχεδόν μαγική διαδικασία, σαν να τα ανακαλείς από τον θάνατο στην ζωή».
Τι σημαίνουν για τη ζωή σας οι λέξεις «Αιγές» και «Μανόλης Ανδρόνικος»;
«Ο Μανόλης Ανδρόνικος είναι ο δάσκαλος μου. Από αυτόν έμαθα δύο πολύ σημαντικά πράγματα: Να εκφράζω με θάρρος και παρρησία την άποψη μου και να θεωρώ πρώτιστο καθήκον και υποχρέωση μου να νοιάζομαι και να φροντίζω με επιμονή και συνέπεια τα ίδια τα μνημεία, όπως έκανε και εκείνος μέχρι το τέλος…
Δεν πρόλαβε ούτε το κέλυφος προστασίας των βασιλικών τάφων, ούτε την επιστροφή και την έκθεση των θησαυρών, ούτε το μουσείο, ούτε τον Αη-Δημήτρη που πάντα ον είχε έγνοια, ούτε την αναστήλωση που μας αποκαλύπτει το μεγαλείο του ανακτόρου, πιστεύω όμως ότι από κάπου θα τα βλέπει όλα αυτά και θα χαίρεται…».
«Οι Αιγές είναι ένας «γάμος» από τον οποίο δεν μπορώ και δεν θέλω να φύγω»
«Για τις Αιγές τι να πω, είναι ένας γάμος, από τον οποίο δεν μπορώ και δεν θέλω να φύγω. Όταν ξεκίνησα, φοιτήτρια 20 χρονών, δεν φανταζόμουν ότι θα ήμουν εδώ όλη μου την ζωή… Η αλήθεια είναι βέβαια ότι όσο περισσότερο δούλευα τόσο περισσότερο δενόμουν και με τις Αιγές και με τους Μακεδόνες…Και όσο πιο ψηλά ο στόχος τόσο πιο δυνατό και το δέσιμο. Το πρώτο βήμα ήταν ίσως από τα πιο δύσκολα, γιατί το να λες το 1995 ως νεαρή επιμελήτρια ότι πρέπει να επιστρέψουν όλα τα ευρήματα από την Θεσσαλονίκη στην Βεργίνα, ήταν σαν να έλεγες, φέτος θα κάνω διακοπές στο φεγγάρι. Και κάπως έτσι ήταν και η αντιμετώπιση μου…. Όμως όταν κάποιος τολμά να ονειρεύεται, βρίσκει επιχειρήματα και συνοδοιπόρους.. Έτσι, μολονότι πολλοί ήταν απέναντι, ακόμη και κάποιοι από τους οποίους λογικά δεν θα το περίμενε κανείς, οι θησαυροί επέστρεψαν και έγινε αυτό το γοητευτικό σκοτεινό μουσείο που πολύ το αγάπησε και το αγαπά ο κόσμος».
Συνήθως έτσι δεν γίνεται όμως κάθε φορά που πραγματοποιείται κάτι πρωτοποριακό; Υπάρχουν αντιρρήσεις..
«Ναι, και συχνά με πολύ ταπεινά κίνητρα. Η καλύτερη απάντηση σε αυτό είναι, πιστεύω, να σηκώνεις τον πήχη ακόμη πιο ψηλά. H συνέχεια είναι γνωστή. Το πολυκεντρικό μουσείο των Αιγών, ένα πολύ ιδιαίτερο και δυναμικό μόρφωμα που αγκαλιάζει και συνομιλεί με ολόκληρο τον αρχαιολογικό χώρο είναι ήδη πραγματικότητα, το κεντρικό μουσειακό κτήριο, «το νέο μουσείο» που εγκαινιάσθηκε τον Δεκέμβριο έγινε ήδη αποδεκτό με πολύ θετικά σχόλια από κοινό και ειδικούς, ενώ από το 2007 τρέχει το μεγάλο έργο του ανακτόρου, ένα έργο με προϋπολογισμό που συνολικά ξεπέρασε τα 20 εκατομμύρια Ευρώ και πλησιάζει πια στο τέλος του, σηκώνουμε ήδη τους κίονες του περιστυλίου.
Το ανάκτορο του Φιλίππου Β΄ στις Αιγές αποδεικνύεται πολύ πιο σημαντικό από ότι μπορούσαμε να διανοηθούμε και στην πραγματικότητα αλλάζει πολλά στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την αρχαία αρχιτεκτονική, όχι γιατί είναι το μεγαλύτερο και πιο πολυσύνθετο οικοδόμημα της κλασικής Ελλάδας, αλλά επειδή είναι η αρχιτεκτονική διατύπωση στον χώρο της ιδέας της πεφωτισμένης ηγεμονίας και θα γίνει το αρχέτυπο χιλιάδων δημόσιων κτηρίων σε ολόκληρη της Ελληνιστική Οικουμένη και την ρωμαϊκή αυτοκρατορία και όχι μόνον, αλλά για αυτό θα μιλήσουμε άλλη φορά.
Πρέπει όμως να πούμε ότι όλα αυτά τα έργα που έγιναν και γίνονται στις Αιγές, μολονότι βρισκόμαστε σε μια περιοχή χωρίς ιδιαίτερη τουριστική ανάπτυξη η οποία δεν είναι ούτε μεγάλο αστικό-διαμετακομιστικό κέντρο προσελκύουν χιλιάδες επισκέπτες, φέτος μάλιστα όλα δείχνουν ότι θα φτάσουμε τις 300.000!».
Διάβασα σε μια συνέντευξη σας είχατε χαρακτηρίσει την ενασχόληση σας με την αρχαιολογία «ταξίδι στο άγνωστο με βάρκα την ελπίδα»
«Αυτό δεν είναι; Με βάρκα την ελπίδα και την γνώση θα συμπλήρωνα».
Παρακολούθησα με μεγάλο ενδιαφέρον τα όσα είπατε και αναδείξατε στην εκδήλωση που είχε πραγματοποιηθεί στο Πολυκεντρικό Μουσείο των Αιγών για το Βασιλικό Γυμνάσιο, τον Αλέξανδρο, τον Αριστοτέλη και τις νέες ανακαλύψεις. Θέλω να μου πείτε ποια είναι εκείνα τα νέα στοιχεία που ήρθαν στο φως το τελευταίο διάστημα τα οποία στηρίζουν την άποψη σας πως η Σχολή Αριστοτέλους ουσιαστικά αποσυνδέεται από το Νυμφαίο και την αναζητείτε δίπλα από το Αρχαίο Θέατρο της Μίεζας.
«Δεν την αναζητώ εκεί είναι, Το γυμνάσιο που προφανώς ίδρυσε ο Φίλιππος και είναι ήδη ανασκαμμένο σε σημαντική έκταση, είναι ένα μνημειώδες οικοδομικό συγκρότημα που, όπως φαίνεται από το τμήμα του που έχει αποκαλυφθεί και από τις δοκιμαστικές τομές, κάλυπτε μια έκταση 30 στρεμμάτων.
Η εφορεία αρχαιοτήτων ξεκίνησε εκεί τις ανασκαφές από την δεκαετία του εβδομήντα. Με διακοπές οι ανασκαφές συνεχίστηκαν μέχρι τις αρχές του 21ου αιώνα. Στην αρχή υπήρχε η εντύπωση ότι πρόκειται για οικιστικά κατάλοιπα της πόλης της Μίεζας. Σιγά-σιγά άρχισε να γίνεται αντιληπτό ότι πρόκειται για ένα ενιαίο οικοδομικό συγκρότημα, που συσχετίσθηκε κατ’ αρχήν με ιερό και στη συνέχεια με αγορά.
Εν τω μεταξύ από το 2011 μέχρι το 2015 ολοκληρώσαμε με τον συνάδελφο Νεκτάριο Πουλακάκη το έργο του θεάτρου και παράλληλα σωστικές ανασκαφές στην γύρω περιοχή, στις οποίες βρέθηκαν τάφοι στα νότια του θεάτρου,. Προσωπικά ασχολήθηκα με την τοπογραφία της περιοχής, γιατί τότε καταθέσαμε και την πρόταση της αναοριοθέτησης του αρχαιολογικού χώρου της Μίεζας.
Αυτό που διαπίστωσα, μελετώντας τα δεδομένα, με δυο λόγια είναι το εξής: Η πόλη βρίσκεται στο ύψωμα που είναι επάνω από το κοίλο του θεάτρου, δηλαδή προς τα δυτικά του, όπου έχει ανασκαφεί οικία με υστεροελληνιστικά ψηφιδωτά και έφτανε μέχρι και το Τσιφλίκι, όπου έχουν βρεθεί λουτρά, βασιλικές και άλλα οικοδομικά κατάλοιπα. Όπως δείχνουν οι τάφοι που βρέθηκαν το 2013-14 το θέατρο ήταν στο όριο της πόλης και το μεγάλο οικοδομικό συγκρότημα που εκτείνεται στον κάμπο στα βορειοανατολικά του θεάτρου ήταν έξω από την πόλη, άρα αποκλείεται να ήταν αγορά.
Η θέση και η μορφή των κατόψεων των ήδη ανασκαμμένων τμημάτων δείχνουν ότι πρόκειται για αρχαίο γυμνάσιο. Το μεγάλο τετράγωνο περιστύλιο που έχει αποκαλυφθεί και μάλιστα σώζει και βοτσαλωτό δάπεδο έχει την μορφή παλαίστρας και η μακριά στοά με μήκος ενός σταδίου είναι ο χαρακτηριστικός για τα αρχαία γυμνάσια ξυστός. Δεν αποκλείεται δίπλα του να βρεθούν κατάλοιπα και του ίδιου του σταδίου.
«Παρατηρώντας όλα αυτά και μελετώντας εντατικά από το 2004 λόγω του ανακτόρου την αρχιτεκτονική του 4ου προχριστιανικού αιώνα, αντιλήφθηκα ότι αυτό το οικοδομικό συγκρότημα αποκλείεται να ήταν αγορά και δεν μπορεί παρά να είναι το γυμνάσιο, ένα γυμνάσιο πολύ μεγάλο, πολύ καλά οργανωμένο και συγχρόνως εξαιρετικά πολυτελές κα πρωτοποριακό για την εποχή του.
Από την άλλη, γνωρίζοντας τα ιστορικά δεδομένα της επίμαχης περιόδου, δηλ. της περίφημης τριετίας (343-340 π.Χ.) της παραμονής του Αλέξανδρου και των συντρόφων του στην Μίεζα και τις εκπαιδευτικές ανάγκες στις οποίες θα έπρεπε να ανταποκριθεί η μαθητεία τους, είναι καταφανές ότι η λιλιπούτια στοά του Νυμφαίου με τα μόλις 40 ωφέλιμα τετραγωνικά της μέτρα μόνον σε ρομαντικές φαντασιώσεις μπορεί να φιλοξενήσει την «Σχολή του Αριστοτέλη»».
Υπάρχουν όμως χρονολογικές ενδείξεις;
«Ασφαλέστατες. Νομίσματα και κεραμική. Άλλωστε και όλοι οι συνάδελφοι που ανέσκαψαν τα αποκαλυφθέντα τμήματα του οικοδομικού συγκροτήματος στο τρίτο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ. το χρονολογούν. Εγώ λόγω της γνώσης που έχω αποκτήσει στην αρχιτεκτονική βλέπω και τις πολλές συνάφειες που παρουσιάζει η σχεδίαση, αλλά και δομικές λεπτομέρειες του με το ανάκτορο των Αιγών. Έχω γράψει ένα πολύ εκτενές άρθρο που παρουσιάζω όλα τα στοιχεία, την βιβλιογραφία, τα παράλληλα. Θα δημοσιευτεί σε έναν ειδικό τόμο αυτό το Φθινόπωρο».
Για να κλείσουμε το θέμα το Νυμφαίο θεωρείτε πως είναι εκεί, μιλήσατε στην εκδήλωση για λατομείο;
«Είναι λατομείο, αν πάτε στη θέση Βάντος έχει ακόμη ένα. Όλα τα αρχαία λατομεία πωρόλιθου μοιάζουν. Στο μεγάλο πλάτωμα εκεί που είναι η μικρή στοά και στέκονται οι τουρίστες καταλαβαίνεις πώς έχουν λατομήσει και βλέπεις τα κοψίματα. Οι μικρές σπηλιές που υπάρχουν εκεί έκαναν ασύμφορη την λατόμευση και έτσι μη όντας χρήσιμο ως λατομείο με την προσθήκη της μικρής στοάς έγινε ιερό των νυμφών. Από το κομμάτι μιας πήλινης σίμης που βρέθηκε εκεί φαίνεται ότι η μετατροπή αυτή χρονολογείται επίσης στον 4ο αι. π.Χ. Τα κατάλοιπα ενός κτηρίου του 2ου αι. μ.Χ. που βρέθηκαν εκεί που είναι το παρκινγκ του πολιτιστικού κέντρου δείχνουν ότι στα χρόνια του Πλουτάρχου η περιοχή ήταν επισκέψιμη. Τότε το γυμνάσιο, όπου η Σχολή του Αριστοτέλη, δεν υπήρχε πια και είναι πολύ πιθανό οι Μιεζείς να έδειχναν το ιερό των Νυμφών ως τόπο των πιο ΄ένδοξων στιγμών που είχε ζήσει η πόλη τους, άλλωστε ήταν μια περίοδος που ο Αλέξανδρος ήταν πολύ αγαπητός και κάθε τόπος έψαχνε να δείξει ενθυμήματά του, όπως γίνεται άλλωστε και σήμερα…
Μερικοί από τους πλέον ειδικούς στην μελέτη των αρχαίων Γυμνασίων που συμμετείχαν στο μεγάλο διεθνές συνέδριο που κάναμε πέρυσι ενθουσιάστηκαν, όταν τους παρουσίασα την συσχέτιση και τα επιχειρήματα. Ορισμένοι Ναουσαίοι όμως φαίνεται ότι έπαθαν κακό….
Και μπορώ να το καταλάβω αυτό για κάποιους, γιατί είναι δυσάρεστο να σου ανατρέπουν πράγματα που είχες μάθει να αποδέχεσαι όλη σου τη ζωή και δυστυχώς η αρχαιολογία της Μακεδονίας υποφέρει ακόμη από τις ιδεοληψίες των μέσων του προηγούμενου αιώνα, αλλά, ομολογουμένως, το να στηθοδέρνονται και να κηρύσσουν ιερό πόλεμο διάφοροι αυτοδιοικητικοί γιατί, λέει, παίρνουμε από την Νάουσα την ιστορία της, ξεπερνάει την λογική μου!
Ο Κοπανός, όπου βρίσκεται στην πραγματικότητα το εντυπωσιακό βασιλικό γυμνάσιο που στέγασε για τρία χρόνια και τον Αριστοτέλη, δεν είναι Δήμος Νάουσας;
Τώρα θα μου πείτε γιατί δεν σου φτάνει το ρομαντικό Νυμφαίο μας και ο θρύλος με τον Αριστοτέλη και τον Αλέξανδρο να φιλοσοφούν κάτω από τις φυλλωσιές και μας χαλάς την ησυχία με βασιλικά γυμνάσια 30 στρεμμάτων που θέλουν ανασκαφές, συντηρήσεις, αναστηλώσεις και διεθνή επιστημονικά προγράμματα;… Γιατί αυτή είναι δουλειά μου ως ερευνήτρια και ως υπεύθυνη για τα μνημεία της Ημαθίας θα απαντήσω και θα ρωτήσω με την σειρά μου «Έχετε καταλάβει πόσοι τυχεροί είστε οι Ναουσαίοι και όλοι οι Ημαθιώτες;»
Στην μια μεριά οι Αιγές, η βασιλική μητρόπολη των Μακεδόνων με όλους αυτούς τους εκπληκτικού θησαυρούς, στην άλλη, σε μόλις σαράντα χιλιόμετρα, η Μίεζα με τον θρυλικό τόπο συνάντησης των δύο μεγάλων να αποκτά πραγματική και εξαιρετικά μνημειακή υπόσταση στο αρχέτυπο των γυμνασίων της Ελληνιστικής Οικούμενης, μια ολόκληρη πόλη με θέατρο, δημόσια κτήρια, σπίτια και επαύλεις με εντυπωσιακά ψηφιδωτά και ακόμη μακεδονικοί τάφοι που μόνον με τους βασιλικούς μπορούν να συγκριθούν και ανάμεσα η Βέροια με τα 50 μνημεία και τα δύο μουσεία, δεν είναι αυτός ο απίστευτος πλούτος άριστη εγγύηση αειφορίας;».
Να μας πείτε και για το θέμα του Ψηφιδωτών το Αριστοτέλειο Αρχαιολογικό Κέντρο Μίεζας και τα όσα έχουν γίνει το τελευταίο διάστημα.
«Να σας πω ότι, μολονότι έχουμε τρομακτικό φόρτο με τα έργα που τρέχουν από το 2017 στις Αιγές και την Βέροια και τις πολλές σωστικές ανασκαφές, ετοιμάσαμε και ετοιμάζουμε μια σειρά μελέτες για να ωριμάσουμε έργα, ώστε να μπορεί να προχωρήσει η ανάδειξη του χώρου της Μίεζας, αλλά και η συντήρηση άλλων μεμονωμένων μνημείων του Δήμου Νάουσας, όπως π.χ. η εκκλησία του Αγίου Νικολάου στο Ζερβοχώρι ή ο Μακεδονικός τάφος της Μαρίνας. Έχει ήδη εγκριθεί η μελέτη της δημιουργίας υποδομών (κτήριο εξυπηρέτησης κοινού και ηθοποιών, διαδρομές, φωτισμός, χώροι στάθμευσης) για την υποστήριξη των παραστάσεων στο αρχαίο θέατρο, ολοκληρώνεται το masterplanτης συνολικής ανάδειξης του χώρου με δημιουργία ενοτήτων, όπως π.χ. το πάρκο των Μακεδονικών τάφων, μελέτες συντήρησης ψηφιδωτών (π.χ. λουτρό του 3ου-5ου αι. μ.Χ.) και οικοδομικών λειψάνων, διαδρομών και εποπτικού υλικού. Εγκρίθηκε η απαλλοτρίωση σειράς αγροτεμαχίων στα οποία αναπτύσσεται το βασιλικό γυμνάσιο. Παράλληλα, στις περιοχές του Κοπανού, της Χαρίεσσας κ.λ.π. πραγματοποιήθηκαν ανασκαφές σωστικές ανασκαφές με σημαντικά ευρήματα. Η ΕΦΑ Ημαθίας έχει καταθέσει προτάσεις προς ένταξη στο επόμενο ΕΣΠΑ που αφορούν στον χώρο της Μίεζας με συνολικό προϋπολογισμό ύψους 5,5 εκ. Ευρώ.
Ωστόσο η παρουσία πολλών ψηφιδωτών που χρονολογούνται από τον 4ο αι. π.Χ. μέχρι τα παλαιοχριστιανικά χρόνια είναι μία από τις ιδιαιτερότητες της Μίεζας που, μολονότι αντικειμενικά είναι πλεονέκτημα, σε συνδυασμό με την παντελή έλλειψη χώρων για την συντήρηση τους γίνεται πρόβλημα. Είναι ενδεικτικό ότι η έπαυλη στο Μπαλανέτο που είναι γεμάτη ψηφιδωτά, τα ψηφιδωτά των οικιών στα δυτικά του θεάτρου, τα κτήρια με τα ψηφιδωτά όλων των εποχών στο Τσιφλίκι, μολονότι έχουν αποκαλυφθεί στα μέσα του 20ου αιώνα και τα αντίστοιχα αγροτεμάχια έχουν απαλλοτριωθεί, δεν στάθηκε δυνατόν ακόμη να αναδειχθούν και να γίνουν επισκέψιμα.
Η παντελής έλλειψη χώρων, όπου μπορούν να συγκεντρώνονται, να καθαρίζονται, να ταξινομούνται να αποθηκεύονται να μελετώνται και, γιατί όχι, να εκτίθενται τα ευρήματα της περιοχής, είναι ένα τεράστιο πρόβλημα που προφανώς λειτούργησε ως τώρα αποτρεπτικά για την ανάδειξη των μνημείων της, τα οποία παραμένουν σκεπασμένα και μη προσβάσιμα ούτε από το κοινό αλλά ούτε και από τους ειδικούς.
Η δημιουργία ενός εργαστηρίου συντήρησης ψηφιδωτών για το οποίο απαιτούνται μεγάλοι ισόγειοι χώροι, εύκολα προσβάσιμοι από οχήματα, με μεγάλα ανοίγματα και άμεση πρόσβαση σε προστατευόμενους εξωτερικούς χώρους αποτελεί κρίσιμο ζητούμενο για την ΕΦΑ Ημαθίας, διότι εκτός από τα ψηφιδωτά της Μίεζας, υπάρχουν και μερικές εκατοντάδες τετραγωνικά μέτρα σημαντικών ψηφιδωτών των αυτοκρατορικών και παλαιοχριστιανικών χρόνων από μνημεία της Βέροιας τα οποία αποσπάστηκαν από την θέση τους, όταν χτιζόταν οι πολυκατοικίες και βρίσκονται τώρα ντανιασμένα σε τάβλες, απρόσιτα και κρυμμένα. Με δεδομένη την συσσώρευση πολιτιστικών υποδομών (μουσεία, εργαστήρια συντήρησης, επισκέψιμα μνημεία κ.λ.π.) στον Δήμο Βέροιας και λόγω της Μίεζας, θεωρήσαμε αναπτυξιακά επωφελές και δίκαιο το εργαστήριο συντήρησης ψηφιδωτών, που λόγω του αντικειμένου του μπορεί να απασχολεί σημαντικό αριθμό εργαζομένων και επίσης να είναι ανοιχτό και να προσελκύει επισκέπτες, να δημιουργηθεί στον Δήμο Νάουσας.
Ο προηγούμενος δήμαρχος Νάουσας, ο κ. Κουτσογιάννης, με τον οποίο σε όλη την διάρκεια της θητείας του είχαμε μια εξαιρετική συνεργασία, βλέποντας και το παράδειγμα της Βεργίνας και αναγνωρίζοντας ότι οι πολιτιστικές υποδομές και τα μνημεία αποτελούν ουσιώδη ενεργό μοχλό αειφορίας, εκδήλωσε έμπρακτα ζωηρό ενδιαφέρον για την ανάδειξη του μνημειακού πλούτου της περιοχής του. Στο πλαίσιο αυτό ο Δήμος Νάουσας προχώρησε τον Ιούλιο του 2016 στην απόφαση παραχώρησης στο ΥΠΠΟΑ / ΕΦΑ Ημαθίας του ισογείου και υπογείου του κτηρίου πολλαπλών χρήσεων της πρώην μαθητικής Εστίας Νάουσας.
Εμείς, θέλοντας να ανταποδώσουμε το μέγιστο δυνατό όφελος στον Δήμο, δηλαδή στους πολίτες της Νάουσας, προχωρήσαμε στην οργάνωση της πρότασης για την δημιουργία του Αριστοτέλειου Αρχαιολογικού Κέντρου, το οποίο θα υποστηρίζει τα εξής: 1) Την αποθήκευση, τον καθαρισμό, την ταξινόμηση και την μελέτη των ευρημάτων των ανασκαφών της Μίεζας και της ευρύτερης περιοχής, για την οποία υπάρχουν σημαντικές προτάσεις συνεργασίας με διεθνείς ερευνητικούς και εκπαιδευτικούς φορείς 2) Την δημιουργία ανοιχτού εργαστηρίου συντήρησης ψηφιδωτών, μαρμαροθετημάτων, τοιχογραφιών και λίθινων μελών, στο οποίο να μπορούν να ασκούνται οι σπουδαστές του ΙΕΚ συντήρησης που υπάρχει στην Ημαθία, αλλά και σπουδαστές και φοιτητές των σχολών συντήρησης από παντού. 3) Την δημιουργία έκθεσης των συντηρούμενων αντικειμένων και συνόλων και γενικά την οργάνωση ευρύτερων εξωστρεφών δραστηριοτήτων.
Οι γραφειοκρατικές διαδικασίες με το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη που είναι υπεύθυνο για την ανενεργή τότε Σχολή Αστυνομίας, αλλά και τον αρχικό κτήτορα του κτηρίου που είναι η Μαθητική Εστία ολοκληρώθηκαν στις αρχές του 2018, το αίτημα παραχώρησης πέρασε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο το καλοκαίρι του 2018 και στις 23 Αυγούστου εκδόθηκε η Υπουργική Απόφαση αποδοχής του κτηρίου από το ΥΠΠΟΑ με τον εύλογο αναγκαστικό όρο η παραχώρηση να είναι για 25 χρόνια.
Τον Σεπτέμβριο του 2018 ο κ. Κουτσογιάννης μας παρέδωσε τα κλειδιά και εμείς αρχίσαμε αμέσως δουλειά.
Πρέπει να πω ότι το κτήριο που μας παραχωρήθηκε, έργο του γνωστού αρχιτέκτονα Πάνου Κουλέρμου, εξαιρετικό δείγμα του κινήματος του αρχιτεκτονικού ρασιοναλισμού της δεκαετίας του ’60, με έκταση 2.100 τ.μ. ήταν ιδανικό από κάθε άποψη και ανταποκρινόταν στις ανάγκες του Αρχαιολογικού Κέντρου, ενός μουσειακού κτηρίου δηλαδή, καλύτερα ακόμη και από το είχε κατασκευαστεί ειδικά για τον σκοπό αυτό, με τους μεγάλους, λιτούς συνεπίπεδους, φωτεινούς και ενιαίους χώρους του.
Με την παραλαβή ξεκινήσαμε αμέσως τις εργασίες. Καθαρίστηκαν όλοι οι χώροι, τοποθετήθηκαν αμέσως τα απαραίτητα συστήματα ασφαλείας έγινε η μελέτη για τις αναγκαίες αλλαγές, ώστε να εξυπηρετούνται οι νέες χρήσεις και να αποκατασταθούν τα προβλήματα που διαπιστώθηκαν λόγω των κακότεχνων παρεμβάσεων που έγιναν με την εγκατάσταση της Σχολής Αστυνομίας.
Το 2019 το Αρχαιολογικό Κέντρο εντάχθηκε στο πρόγραμμα δράσης του ΥΠΠΟΑ/ΕΦΑ Ημαθίας και μέχρι το 2022 διατέθηκαν από τον τακτικό προϋπολογισμό μας 321.000 Ευρώ και πάρα πολλές ώρες εργασίας των στελεχών της Εφορείας.
Έγινε πλήρης στεγάνωση των οροφών που είχαν μεγάλα προβλήματα διαρροής και μάλιστα σε διάφορα σημεία ήταν ορατά τα μετάλλινα στοιχεία του σκυροδέματος, αποκαταστάθηκε το αρχικό σύστημα απορροής που αποτελούσε βασικό μορφολογικό στοιχείο, αποκαταστάθηκαν οι αρχικές διαμορφώσεις των επιχρισμάτων όλων των όψεων και οι αρχικοί χρωματισμοί όλων των εξωτερικών επιφανειών και των κουφωμάτων που είχαν παραποιηθεί βάναυσα, ώστε να αποκατασταθεί η αισθητική εικόνα του κτηρίου που δεν μπορούσε να παραμείνει, με δεδομένο ότι πρόκειται για ένα πολιτιστικό κτήριο με μουσειακή χρήση. Αποκαταστάθηκε μάλιστα ακόμη και η χαρακτηριστική αρχική περίφραξη. Παράλληλα ανακατασκευάσθηκε η ράμπα οχημάτων που οδηγεί στους αποθηκευτικούς χώρους, οι οποίοι καθαρίστηκαν αναδιαμορφώθηκαν, ώστε να ανταποκρίνονται στις προδιαγραφές ασφαλείας, βάφτηκαν και τοποθετήθηκαν συστήματα αποθήκευσης (dexion βαρέως τύπου) προσαρμοσμένα στις διαστάσεις των χώρων.
Στην συνέχεια μεταφέρθηκαν ταξινομημένα σύμφωνα με τις ισχύουσες προδιαγραφές και τακτοποιήθηκαν συστηματικά 720 μεγάλα κιβώτια με χιλιάδες αρχαία αντικείμενα, μερικές δεκάδες τετραγωνικά μέτρα ψηφιδωτών σε τελάρα και αρκετές δεκάδες τετραγωνικά μέρα αποτοιχισμένων τοιχογραφιών. Πρέπει να σημειωθεί ότι η μεταφορά αρχαιοτήτων είναι μια εξαιρετικά χρονοβόρα και κοστοβόρα εργασία ειδικών προδιαγραφών που μπορεί να γίνει μόνον από το πιστοποιημένο επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό της αρμόδιας ΕΦΑ.
Επίσης μεταφέρθηκε ένας αρχικός εξοπλισμός. Ο χώρος εκθέσεων ήταν καθαρός και έτοιμος ήδη από το τέλος του 2021 για να φιλοξενήσει μια έκθεση για τα 200 χρόνια της Επανάστασης που όμως δεν πραγματοποιήθηκε λόγω της πανδημίας.
Η διαδικασία της ταξινόμησης και μελέτης των ευρημάτων είχε ξεκινήσει και το 2023 ήμασταν έτοιμοι να ξεκινήσουμε την λειτουργία του εργαστηρίου συντήρησης, έχοντας εντάξει στο πρόγραμμα δράσης της ΕΦΑ στοιχεία εξοπλισμού και έχοντας εξασφαλίσει την συνέργεια του ΙΕΚ συντήρησης με 10 σπουδαστές που τώρα κάνουν την πρακτική εξάσκησή τους στα εργαστήρια συντήρησης της Βεργίνας.
Να σημειωθεί ότι ο κ. Καρανικόλας ενημερώθηκε εκτενώς για το Αριστοτέλειο Αρχαιολογικό Κέντρο κατά την εθιμοτυπική επίσκεψή του στην Εφορεία μετά την ανάληψη των καθηκόντων του και γνώριζε τις εργασίες που υλοποιούνταν και επρόκειτο να υλοποιηθούν. Μάλιστα το 2020 ζητήσαμε επανειλημμένα εγγράφως από τον Δήμο να στεγανώσει τις στέγες των γραφείων που διατηρούσε στον όροφο του κτηρίου για να μην υπάρξουν προβλήματα διαρροών στα υποκείμενα, αποκαταστημένα από την ΕΦΑ τμήματα, έκκληση στην οποία ουδέποτε ανταποκρίθηκε, όπως ουδέποτε εξέφρασε κάποια άλλη άποψη.
«Δεν ρωτηθήκαμε, δεν έγινε καμία συζήτηση»
Αιφνιδιαστικά, τον Μάρτιο του 2023, πληροφορηθήκαμε από έγγραφο του Δήμου Νάουσας ότι το κτήριο που στέγαζε το Αριστοτέλειο Αρχαιολογικό Κέντρο Μίεζας είχε παραχωρηθεί για να στεγάσει τα μαγειρεία και το εστιατόριο της Σχολής Αστυνομίας! Το επιχείρημα του νυν δημάρχου κ. Ν. Καρανικόλα για την άρση της παραχώρησης, πολύ πριν εκπνεύσει το αναγκαστικό διάστημα της Υπουργικής Απόφασης αποδοχής των 25 χρόνων, ήταν ότι δεν έγινε από την ΕΦΑ καμία ενέργεια για την δημιουργία του Κέντρου!!! Προφανώς και δεν είχε προηγηθεί καμία συζήτηση μαζί μας ούτε, ως όφειλε, είχαμε κληθεί να εκθέσουμε τις απόψεις μας στην σχετική συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου.
Οι ανυπόστατοι ισχυρισμοί όμως δεν συνιστούν πραγματικότητα και αυτή η δράση της δημοτικής αρχής, που προτιμώ να μην σχολιάσω, είχε ως συνέπεια να μην ξεκινήσουν οι εργασίες συντήρησης και οι υπόλοιπες δράσεις που ήταν προγραμματισμένες από εμάς για φέτος. Από την άλλη μεριά οι αρχαιότητες υπάρχουν στο κτήριο και επιβάλλουν τους δικούς τους κανόνες, απολαμβάνοντας την κορυφαία συνταγματική προστασία. Έτσι μέχρις ότου να υπάρξουν κατάλληλοι χώροι και να ολοκληρωθεί με την δέουσα προσοχή η μεταφορά τους, ένα μεγάλο μέρος των χώρων του κτηρίου δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τους σκοπούς της Σχολής Αστυνομίας.
Αυτό που κυρίως με δαιμονίζει σε όλη αυτή την ιστορία είναι , ότι αν ο κ. Καρανικόλας από την αρχή του 2020 είχε εκφράσει τις οποιεσδήποτε αντιρρήσεις του, εμείς προφανώς δεν θα χάναμε το χρόνο μας σε έναν Δήμο που δεν ήθελε την συνεργασία μας και θα διαθέταμε το προσωπικό μας και τις 321.000 ευρώ αλλού και έτσι θα είχαμε ως τώρα πλήρως συντηρήσει και αποκαταστήσει ώστε να γίνει επισκέψιμο, ένα ολόκληρο μνημείο, όπως π.χ. η εκκλησία του Αγίου Νικολάου στο Ζερβοχώρι ή οποιοδήποτε άλλο αντίστοιχης δυσκολίας και διαστάσεων…. Πολλαπλή η ζημιά λοιπόν».
Γίνεται λοιπόν η άρση της παραχώρησης Απαντάτε, απαντά ο δήμαρχος. Θέλω να μου πείτε από δω από δω και πέρα τι έγινε;
«Εκ των υστέρων φαίνεται ότι οι αρμόδιοι της Δημοτικής αρχής αντιλήφθηκαν το πρόβλημα που δημιούργησαν και πρότειναν διάφορους άλλους χώρους»
Μπορείτε να μας πείτε ποια κτήρια;
«Βεβαίως, αναφέρονται και στο έγγραφο τους, δηλώνοντας σαφώς την αντίληψη με την οποία προσεγγίζουν το θέμα.
Τα κτήρια αυτά είναι:
- το κτήριο Δ Λόγγου Τουρπάλη, το οποίο θα έφτανε μόνον για αποθήκη. Πρόκειται για ένα διατηρητέο κτήριο που αφού μελετηθεί και εγκριθεί η αποκατάσταση του θα απαιτήσει γύρω στις 900.000 ευρώ και 3-4 χρόνια μέχρι να ολοκληρωθεί. Επίσης μας πρότειναν με συστέγαση, πράγμα απαγορευτικό για λόγους φύλαξης, αλλά και χώρων, ένα τμήμα από το κεντρικό τμήμα του συγκροτήματος που ήταν κάποτε πανεπιστήμιο (!)
- Κάποια τμήματα του συγκροτήματος ΒΕΤΛΑΝΣ, όπου στεγάζονται οι κάδοι απορριμμάτων του Δήμου, ένα οικοδόμημα σε άθλια κατάσταση που απαιτεί περίπου 4 εκ. ευρώ και άγνωστο πόσο χρόνο για την αποκατάσταση του.
- Το πατάρι του κτηρίου ΕΡΙΑ, όπου μπορεί κανείς ενδεχομένως να οργανώσει ένα ψηφιακό εκπαιδευτικό ή μια έκθεση φωτογραφιών, αλλά φυσικά δεν μπορεί καν να σκεφτεί να στεγάσει το Αρχαιολογικό Κέντρο.
- Ένα κτίριο ιδιοκτησίας Τοκμακίδη, που δεν ανήκει στον Δήμο και κατά συνέπεια δεν συζητείται και τέλος
- Κάτι πρώην στρατόπεδα προς τον Άγιο Νικόλαο και τώρα χώρους απορριμμάτων με διάφορες παράγκες!!!
Από όλα αυτά το μόνο που μπορεί να συζητηθεί είναι το συγκρότημα Λόγγου Τουρπάλη, δηλ. το πρώην πανεπιστήμιο, ολόκληρο και κατ’ αποκλειστικότητα. Και πάλι όμως αυτή η επιλογή είναι κατά πολύ δυσμενέστερη από αυτό που μας είχε παραχωρηθεί από κάθε άποψη, ειδικότερα από άποψη έκτασης και διαμόρφωσης των χώρων του.
Για να έχετε μια εικόνα οι χώροι αποθήκευσης στο προτεινόμενο είναι κατά 60 τ.μ μικρότεροι από ότι στο υπάρχον που ήδη αυτή την στιγμή οριακά επαρκούν για τα ευρήματα που βρίσκονται εκεί και δεν είναι όλα, οι χώροι εργαστηρίων είναι κατά 160 τ.μ. μακρότεροι και πολυδιασπασμένοι. Ο χώρος έκθεσης που είναι μόλις 225 τ.μ., ο μισός κυριολεκτικά από τον υπάρχοντα, δεν θα μπορέσει ουσιαστικά να εξυπηρετήσει την έκθεση ψηφιδωτών που απαιτούν μεγάλες επιφάνειες. Ακόμη και ο χώρος των υπόλοιπων χρήσεων που είναι κατεξοχήν εξωστρεφής και απευθύνεται στο κοινό, είναι επίσης ο μισός, μόλις 185 μ., από τον υπάρχοντα και εξαιρετικά δυσμενώς διαμορφωμένος, σαν στενός περιμετρικός διάδρομος.
Συμπερασματικά, ακόμη και στην ιδανική περίπτωση που θα προχωρήσουν άμεσα όλες οι γραφειοκρατικές διαδικασίες, θα βρεθούν και θα διατεθούν αμέσως όλα τα χρήματα που απαιτούνται για την αποκατάσταση του κτηρίου, το οποίο είναι εγκαταλελειμμένο για πάνω από 12 χρόνια και με την πρώτη εκτίμησή μας φτάνουν και ξεπερνούν το ένα εκατομμύριο ευρώ, θα χρειαστούν τουλάχιστον άλλα τρία χρόνια για να φτάσουμε στο σημείο ετοιμότητας για την λειτουργία του Αρχαιολογικού Κέντρου που ήμασταν τον Μάρτιο του 2023! Και ακόμη και τότε με δεδομένο ότι οι χρήσιμοι χώροι είναι μικρότεροι κατά 600 περίπου τ.μ. το κτήριο θα υστερεί ουσιαστικά.
Νομίζω ότι με όλα όσο είπαμε έγινε αντιληπτό ότι η ανάδειξη της Μίεζας σε σημαντικό επισκέψιμο αρχαιολογικό πόλο προϋποθέτει την ύπαρξη και την λειτουργία του Αριστοτέλειου Αρχαιολογικού Κέντρου που θα έχει τον χαρακτήρα ενός τοπικού μουσειακού κέντρου για την περιοχή.
Να σας θυμίσω ότι το 2003 ο τότε Δήμος Βεργίνας παραχώρησε στο ΥΠΠΟ οικόπεδο έκτασης 140 στρεμμάτων, δηλαδή όλες τις προς διανομήν εκτάσεις που είχε για να γίνει το μουσείο…. Οι ενέργειες της παρούσας δημοτικής αρχής της Νάουσας είναι προφανώς προς την εντελώς αντίθετη κατεύθυνση…. Εκεί που ήμασταν έτοιμοι ξαναπάμε στις καλένδες και η προσπάθεια ανάδειξης της Μιέζας, αντί να επιταχυνθεί, θα καθυστερήσει και άλλο με προφανείς τις ευθύνες που σίγουρα δεν είναι δικές μας».
Να σας ρωτήσω κάτι άλλο. Στο συνέδριο που είχε πραγματοποιήσει ο δήμος Νάουσας ο δήμαρχος κ. Καρανικόλας είχε ανακοινώσει ένα σχέδιο ανάδειξης Πρότυπου Βιωματικού Χώρου στον χώρο του Νυμφαίου, δεν ξέρω αν το γνωρίζετε.
«Όχι δεν έχω ιδέα, δεν έχει ερωτηθεί ποτέ η ΕΦΑ δηλαδή η από κάθε άποψη αρμόδια υπηρεσία. Ποτέ δεν μας κατατέθηκε τίποτα, ούτε σαν ιδέα, όμως πρέπει να σας πω ότι ο χώρος εκεί είναι αρχαιολογικός και κορεσμένος οικοδομικά με την κατασκευή του τωρινού κτηρίου Δωρεάς Λαναρά. Αναρωτιέμαι τι χρησιμότητα έχει και πώς φαντάζονται τον βιωματικό χώρο, όταν υπάρχει και περιμένει να συντηρηθεί και να αναστυλωθεί το πραγματικό αρχαίο γυμνάσια, όπου μπορεί κανείς να έχει πραγματική και όχι μαϊμού θέαση και εμπειρία…. Θου Κύριε, φυλακήν τω στόματι μου….».
Σίγουρα αν κάτι κινείται επιχειρηματικά τουλάχιστον στη Νάουσα είναι το κρασί, είναι η παραγωγή. Η παραγωγή έχει συνδεθεί με τον ελληνικό τουρισμό. Θα μπορούσε να υπάρξει μια σύνδεση; ένας εναλλακτικός τουρισμός σε σχέση με το σχεδιασμό.
«Προφανώς, Το κρασί και η εξειδικευμένη γαστρονομία είναι πολύ αποτελεσματικοί και πραγματικοί τρόποι διασύνδεσης με την αρχαιότητα εμείς συνεργαζόμαστε συχνά με τους οινοπαραγωγούς , κάποιοι μάλιστα είναι και ενεργά μέλη του Συλλόγου των Φίλων των μουσείων μας.
«Είναι η ώρα της Μίεζας και της Νάουσας»
«Για μας σίγουρα. Η Μίεζα μπορεί να γίνει δίπλα στις Αιγές και την Βέροια το τρίτο λαμπρό αστέρι της Ημαθίας και της Μακεδονίας, αλλά αυτό πρέπει να το θέλουν και ίδιοι οι Ναουσαίοι και ο Δήμος τους».
Η Δρ. Αγγελική Κοτταρίδη, είναι αρχαιολόγος, υπήρξε βοηθός του Μανόλη Ανδρόνικου –στη Βεργίνα, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας, με σπουδαίο έργο στην ανάδειξη των αρχαιοτήτων και των βυζαντινών και οθωμανικών μνημείων του νομού Ημαθίας,
Σχεδίασε και οργάνωσε την έκθεση των μακεδονικών θησαυρών στο μουσείο των Βασιλικών Τάφων.
Υπεύθυνη για όλα τα έργα ανάπλασης, ανάδειξης και συντήρησης της βασιλικής Νεκρόπολης και του Ανακτόρου των Αιγών και του νέου καταπληκτικού Πολυκεντρικού Μουσείου των Αιγών.
Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, σπούδασε Αρχαιολογία και Ιστορία της Τέχνης στην Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ από όπου αποφοίτησε με άριστα.
Με υποτροφία συνέχισε μεταπτυχιακές σπουδές στην Κλασική, Προϊστορική και Μεσαιωνική Αρχαιολογία, στην Ιστορία της Τέχνης, στην Αρχαία και Μεσαιωνική Φιλολογία, στην Εθνολογία και στην Θεατρολογία στο Πανεπιστήμιο της Κολωνίας, από όπου πήρε το διδακτορικό της δίπλωμα.
Όπως προαναφέραμε εργάστηκε ως βοηθός του Μανόλη Ανδρόνικου στην ανασκαφή της Βεργίνας και από το 1991, εντάχθηκε στο δυναμικό του Υπουργείου Πολιτισμού , όπου από το 2010 είναι διευθύντρια της ΙΖ΄ ΕΠΚΑ (νομοί Ημαθίας και Πέλλας) και από το 1011 και της 11ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και από το 2014 της ενιαίας Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας μεταξύ άλλων διευθύνει το Πολυκεντρικό Μουσείο των Αιγών καθώς και το, Αρχαιολογικό καιτο Βυζαντινό Μουσείο Βέροιας),
Ακόμη, είναι υπεύθυνη για την πραγματοποίηση σειράς συγχρηματοδοτούμενων έργων με συνολικό προϋπολογισμό τριάντα σχεδόν 60 εκατομμύρια Ευρώ, τα οποία υλοποιούνται με αυτεπιστασία στους αρχαιολογικούς χώρους, τα μουσεία και τα μνημεία των Αιγών, της Πέλλας, της Βέροιας, της Νάουσας, της Έδεσσας, αλλά και των Σερβίων και της Σιάτιστας.
Ο μεγάλος της «έρωτας» όπως μας τονίζει και στη συνέντευξη είναι οι «Αιγές», όπου ανελλιπώς συνεχίζει την ανασκαφή στην πόλη, την νεκρόπολη και την ευρύτερη περιοχή
Στο εξωτερικό, στην Γερμανία, συνεργάστηκε στην ανασκαφή ενός μεσαιωνικού οχυρού, και πρόσφατα στο Κουβέιτ, όπου διευθύνει την ελληνική αρχαιολογική αποστολή στο ελληνιστικό οχυρό της νήσου Φαϊλάκα.
Από το 1993 έχει συμμετάσχει στην οργάνωση μιας σειράς εκθέσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Μοντρεάλ, Αθήνα, Ανόβερο, Ρώμη, Δελχί, Νέα Υόρκη, Οξφόρδη, Παρίσι κ.λ.π.) ανάμεσα στις οποίες ιδιαίτερη θέση κατέχει η έκθεση «From Herakles to Alexander the Great. Treasures from the royal capital of Macedon, a Hellenic Kingdom in the age of Democracy” πουδιοργανώθηκεστομουσείοΑσμόλεαντηςΟξφόρδηςτο2011.
Από το 1991 είναι υπεύθυνη για τις ανασκαφές και για όλα τα έργα συντήρησης και ανάδειξης των Αιγών, συνέταξε την πρόταση με την οποία ο χώρος εντάχθηκε το 1996 στον κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, σχεδίασε και οργάνωσε την έκθεση των θησαυρών στο κτήριο προστασίας των Βασιλικών Τάφων προχώρησε στην ανάπλαση των χρυσελεφάντινων κλινών από τον τάφο του Φιλίππου Β΄ (1997), φρόντισε για την έναρξη των εργασιών τεκμηρίωσης, συντήρησης, αναστήλωσης και ανάδειξης του ανακτόρου των Αιγών που ξεκίνησαν το 2007, επιβλέποντας σε όλα τα επίπεδα το έργο, αλλά και μελετώντας και δημοσιεύοντας το πρωτοποριακό αυτό μνημείο.
Παράλληλα το 2009-2010 εκπόνησε την μελέτη ενοποίησης, προστασίας και ανάδειξης του συνόλου του αρχαιολογικού χώρου των Αιγών (Master Plan), θέτοντας τις βασικές αρχές του «πολυκεντρικού μουσείου των Αιγών», ενός πρωτότυπου και ευέλικτου μουσειακού δικτύου που περιλαμβάνει συστάδες μνημείων, αρχαιολογικά πάρκα, χώρους μουσειακών εκθέσεων και χώρους εκπαίδευσης, ψυχαγωγίας και εξυπηρέτησης κοινού, επεκτεινόμενο σε ολόκληρο τον αρχαιολογικό χώρο, καθώς και το «μουσειολογικό» πρόγραμμα του διαδικτυακού μουσείου «Μέγας Αλέξανδρος από τις Αιγές στην Οικουμένη».
Εκτός από την διδακτορική της διατριβή με θέμα τις μάγισσες στον αρχαιοελληνικό μύθο έχει δημοσιεύσει πολλά βιβλία και επιστημονικά άρθρα, μελέτες και παρουσιάσεις με θέματα σχετικά με την έρευνα και την ανασκαφή στις Αιγές και την Μακεδονίδα γη, τα ταφικά έθιμα, την τέχνη και τον πολιτισμό των Μακεδόνων, την αρχαία ζωγραφική, την αρχιτεκτονική, τον Μέγα Αλέξανδρο και τον ελληνιστικό κόσμο, την μαγεία, τον μύθο, την θρησκεία και τις γυναίκες στην αρχαιότητα καθώς και με την προβληματική της κοινωνικοποίησης της αρχαιολογίας και την σημασία της προσέγγισης της φιλοσοφίας του αρχαίου κόσμου σήμερα.
Από το 1993 μέχρι το 2003 δίδαξε κλασική αρχαιολογία στη Σχολή Ξεναγών του ΕΟΤ. Visiting fellow στο New College της Οξφόρδης, έχει διδάξει στο μεταπτυχιακό σεμινάριο αρχαιολογίας των Πανεπιστημίων της Οξφόρδης και του Σαλέρνο και στο σεμινάριο μουσειολογίας του πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει συμμετάσχει με ανακοινώσεις σε επιστημονικά συνέδρια και έχει δώσει δεκάδες διαλέξεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Αλεξάνδρεια, Κάιρο, Κουβέιτ, Αντιόχεια, Κωνσταντινούπολη, Ρώμη, Νάπολη, Μιλάνο, Ζυρίχη, Βέρνη, Βασιλεία, Φραίμπουργκ, Μόναχο, Χαϊδελβέργη, Κολωνία, Μάνχαιμ, Βερολίνο, Παρίσι, Λονδίνο, Νέα Υόρκη κ.λ.π.).
Έχει γράψει άρθρα σε αρχαιολογικά αφιερώματα της Καθημερινής και του Βήματος, έχει δώσει συνεντεύξεις σε εφημερίδες περιοδικά και τηλεοπτικές εκπομπές, ενώ έχει συνεργαστεί ως επιστημονικός σύμβουλος σε διεθνείς τηλεοπτικές παραγωγές και εκπαιδευτικά ντοκιμαντέρ των ΒΒC, ZDF, ARD, RAI, ΕΤ3, ΕΤ1, ARTE κ.λ.π. Από το 2006 το 2015 τακτικό μέλος του Συμβουλίου Μουσείων και Μουσειακής Πολιτικής του Υπουργείου Πολιτισμού, από τ 2015-2017 και το 2023 μέλος του ΚΑΣ, ενώ από το 2005 ως το 2011 διετέλεσε αντιπρόεδρος και Γενική Γραμματέας του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων. Γνωρίζει αρχαία Ελληνικά, Λατινικά, Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά και λίγα Ιταλικά. Το 2008 για το επιστημονικό έργο της της απονεμήθηκε από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας ο Χρυσός Σταυρός του Τάγματος του Φοίνικος
