- Παρασκευή, 03 Απριλίου 2015
Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων η 20η Ιουνίου, αφιερωμένη στα εκατομμύρια ανθρώπων που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους λόγω βίαιων συγκρούσεων, εκτεταμένης καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή της φτώχειας για να βρουν καταφύγιο σε μια πιο ασφαλή χώρα. Κάθε χρόνο δεκάδες χιλιάδες μετανάστες και αιτούντες άσυλο φτάνουν στην Ελλάδα, μία από τις κύριες πύλες εισόδου προς την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρουσίασαν σε συνέντευξη Τύπου έκθεση που καταγράφει τις αντίξοες συνθήκες κράτησης των μεταναστών που κρατούνται σε τρία κέντρα κράτησης: στην Παγανή της Λέσβου, στη Βέννα της Ροδόπης και στο Φυλάκιο στον Έβρο.
Η έκθεση «Μετανάστες χωρίς έγγραφα: Ζωές υπό κράτηση» καταδεικνύει ότι οι συνθήκες στα κέντρα κράτησης δεν ανταποκρίνονται στα εθνικά και διεθνή πρότυπα. Συχνά χρησιμοποιούνται ακατάλληλα κτίρια για την κράτηση των μεταναστών. Τόσο στη Βέννα, όσο και στην Παγανή, τα κέντρα κράτησης είναι παλιές αποθήκες, οι οποίες δεν ενδείκνυνται για ανθρώπινη διαβίωση.
Ο συνωστισμός αποτελεί επίσης μόνιμο πρόβλημα σε κάποιους από αυτούς τους χώρους. Κατά περιόδους αντιστοιχούν λιγότερα από 1,5 τετραγωνικά μέτρα ανά άτομο.
Οι συνθήκες υγιεινής είναι συνήθως πολύ άσχημες. Και στα τρία κέντρα κράτησης πόσιμο νερό είναι διαθέσιμο μόνο από τις βρύσες στο χώρο των αποχωρητηρίων. Όταν το κέντρο κράτησης είναι υπερπλήρες υπάρχει μόνο ένα αποχωρητήριο και ένα ντους σε λειτουργία για να καλύψει τις ανάγκες 150 ατόμων.
Επιπλέον, δεν επιτρέπεται στους κρατούμενους μετανάστες να βγαίνουν έξω από τα κελιά τους τακτικά και οι οικογένειες δεν μπορούν να μένουν μαζί. Σύμφωνα με την έκθεση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο στα κέντρα κράτησης του Φυλακίου και της Παγανής. Επίσης, υπάρχει ελάχιστη δυνατότητα επικοινωνίας μεταξύ των μελών μιας οικογένειας που κρατούνται συνήθως σε χωριστούς θαλάμους.
Δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για την κάλυψη των αναγκών ευάλωτων ομάδων, όπως οι ασυνόδευτοι ανήλικοι, οι έγκυες γυναίκες και τα άτομα με ειδικές ανάγκες.
Επίσης, οι μετανάστες και οι αιτούντες άσυλο δεν έχουν επαρκή πληροφόρηση για τη νομική τους κατάσταση και το σύστημα κράτησης, ενώ δεν υπάρχουν διερμηνείς.
Οι μετανάστες εξέφραζαν συχνά παράπονα στις ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα για την ανεπαρκή ιατρική φροντίδα και τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν στην επικοινωνία με τους γιατρούς.
Μαρτυρίες μεταναστών
Επιβιώνοντας από ένα επικίνδυνο ταξίδι προς την Ελλάδα και έχοντας την ελπίδα ότι το μέλλον τους θα είναι σαφώς καλύτερο από αυτό που θα τους εξασφάλιζε η πατρίδα που άφησαν πίσω τους, πολλοί από τους μετανάστες καταλήγουν να φυλακίζονται στα κέντρα κράτησης της χώρας μας ακόμη και για έξι μήνες.
«Οι άνθρωποι μπορούν να τρελαθούν εδώ μέσα. Δεν σκοτώσαμε κανέναν. Δεν ληστέψαμε κανέναν. Γιατί είμαστε στη φυλακή; Είμαι εδώ 10 μέρες και νομίζω ότι η ζωή μου πηγαίνει προς τα πίσω. Θέλω η ζωή μου να πάει μπροστά. Εδώ το μόνο πράγμα που μπορώ να κάνω είναι να σκέφτομαι και να κοιμάμαι. Δεν θέλω να σκέφτομαι τη ζωή μου. Στενοχωριέμαι και μπορεί να κάνω κακό στον εαυτό μου ή σε άλλους. Αν μείνω εδώ για πολύ ακόμα θα κάνω κακό στον εαυτό μου». Έφηβος από το Αφγανιστάν, 16 ετών
«Εδώ μέσα είναι πολύ άσχημα. Κάνει πολύ κρύο. Στο κελί μας η θέρμανση δεν λειτουργεί εδώ και τρεις μέρες. Δεν μας δίνουν πιρούνια και μαχαίρια να φάμε το φαγητό. Αυτό δεν είναι Ευρώπη». Έφηβος από το Αφγανιστάν, 16 ετών
«Τον επόμενο μήνα θα κλείσουμε τρία χρόνια γάμου με τη γυναίκα μου. Αυτή είναι η πρώτη φορά που χωρίζουμε. Είναι πολύ δύσκολο για μένα. Όταν μας συνέλαβαν δεν ήθελα να την αφήσω να φύγει, αλλά οι αστυνομικοί μας έσπρωξαν μακριά. Αυτή είναι τώρα σε άλλο κέντρο κράτησης και δεν μπορώ να τη δω. Δεν ξέρω πότε θα απελευθερωθεί. Ελπίζω να μας απελευθερώσουν μαζί. Μίλησα μαζί της μόνο μία-δύο φορές στο τηλέφωνο. Έχει πρόβλημα με την καρδιά της και ανησυχώ πολύ για αυτή». Άνδρας από το Ιράν, 28 χρονών
«Ανησυχώ πολύ ότι το παιδί μου θα γεννηθεί και ο πατέρας του δε θα είναι εδώ. Δεν μπορώ να είμαι εδώ μόνη μου. Θέλω να είμαι με τον άνδρα μου». Γυναίκα από την Παλαιστίνη, έγκυος 20 ετών
«Μας είχαν πει ότι θα πηγαίναμε σε καταυλισμό. Αυτό δεν είναι καταυλισμός, είναι φυλακή. Γιατί είμαστε εδώ; Δεν είμαστε εγκληματίες. Ποιο νόμο παραβιάσαμε;». Άνδρας από το Αφγανιστάν, 21 ετών
«Μισώ τον εαυτό μου που έφερα εδώ την οικογένειά μου. Τώρα είναι και αυτοί στη φυλακή. Μετανιώνω που τους έφερα σε αυτό το ταξίδι. Σκέφτομαι να κάνω κακό στον εαυτό μου αν δεν απελευθερωθεί σύντομα η οικογένειά μου». Άνδρας από το Αφγανιστάν, 33 ετών.
«Κλαίω συνέχεια. Ανησυχώ πολύ για το πόσο θα πρέπει να μείνω εδώ. Το να είμαι εδώ μέσα με κάνει να αισθάνομαι απελπισία». Γυναίκα από το Ιράκ, 45 ετών
«Είμαι αγχωμένος και εξαντλημένος. Είμαι εδώ πάνω από ένα μήνα. Φοβάμαι για τα δύο παιδιά μου που άφησα πίσω. Αισθάνομαι ότι βρίσκομαι εδώ από πάντα». Άνδρας από το Πακιστάν, 24 ετών
«Το μόνο πράγμα που θέλω είναι να δουλέψω για να βοηθήσω τον μικρότερο αδελφό μου και τις αδελφές μου. Είναι όλη μου η ζωή. Αν μας έδιναν ένα μέρος για να μείνουμε τότε θα τα καταφέρναμε. Θα μπορούσαμε να μάθουμε τη γλώσσα. Τώρα δεν μπορούμε να μείνουμε εδώ και επίσης δεν μας επιτρέπουν να πάμε σε άλλη χώρα στην Ευρώπη. Μας φέρονται χειρότερα και από ζώα. Είμαστε κι εμείς άνθρωποι». Έφηβος από το Αφγανιστάν, 16 ετών.
«Τέσσερις μήνες είμαι εδώ. Χρειάζομαι άσυλο και δουλειά. Αν γυρίσω πίσω στο Ιράκ μπορεί να με σκοτώσουν. Όλοι οι άνθρωποι εδώ έχουν ανάγκη να ζήσουν, έχουν ανάγκη να είναι ελεύθεροι». Άνδρας από το Ιράκ.
«Σε μία αίθουσα βάζουν περίπου 80 με 85 άτομα και έχει μόνο μία τουαλέτα και ένα ντους. Και μπορεί για πέντε με έξι μήνες να μην έχουν πλύνει τις κουβέρτες, να μην έχουν αλλάξει ρούχα, να μην έχουν αλλάξει τα μαξιλάρια, τίποτα. Δεν τους νοιάζει που θα πάμε, που θα κοιμηθούμε, τι θα φάμε, τι θα κάνουμε για να βρούμε φάρμακα και ρούχα. Δεν τους νοιάζει, απλά μας δίνουν το χαρτί για ένα μήνα και μας διώχνουν. Πολλοί μετανάστες που βλέπω δεν έχουν πού να μείνουν, δεν έχουν τρόφιμα. Πολλοί άνθρωποι κοιμούνται στους δρόμους, στα πάρκα. Χωρίς έναν καλό λόγο κανείς δεν θα άφηνε τη χώρα του, τη μητέρα του, τον πατέρα του, τη γυναίκα του, τα παιδιά του?. Και βέβαια όλη την ημέρα μου λείπουν ακόμα και τα βράδια». Άνδρας από το Αφγανιστάν.
Αγγέλα Μπολέτση, ψυχολόγος: «Άκουσα πράγματα που με συγκλόνισαν»
Η Αγγέλα Μπολέτση είναι ψυχολόγος στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα και παρείχε ψυχοκοινωνική υποστήριξη σε κρατούμενους μετανάστες από τον Αύγουστο του 2009 έως τον Απρίλιο του 2010 στο Φυλάκιο στον Έβρο και στη Βέννα στη Ροδόπη. Μιλάει στο in.gr για την πολύμηνη εμπειρία της κοντά στους μετανάστες.
«Για μένα προσωπικά ήταν μια πάρα πολύ πυκνή εμπειρία όλα αυτό. Το να ακούσω και να γνωρίσω τις ιστορίες ανθρώπων που δεν είχα τη δυνατότητα να ακούσω ξανά, για συμβάντα ζωής πολύ ακραία, για ζωές που πραγματικά βρίσκονταν σε κίνδυνο, για γεγονότα τραυματικά που εμείς με τους όρους της δικής μας ζωής δεν μπορούμε να φανταστούμε. Πράγματα που εμένα προσωπικά με συγκλόνισαν πάρα πολύ».
»Μιλάω για τραυματικά συμβάντα που έχουν να κάνουν με βομβαρδισμούς, με επιθέσεις βίας, με επιθέσεις φανατικών οργανώσεων, θρησκευτικών, πολιτικών. Γεγονότα για τα οποία οι άνθρωποι ζούσαν σε μια συνεχή ανασφάλεια, χωρίς να γνωρίζουν τι μπορεί να συμβεί».
Για την κ.Μπολέτση το ουσιαστικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες, οι οποίοι βρίσκονται στα κέντρα κράτησης της χώρας μας, είναι η στέρηση της ελευθερίας.
«Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν αυτοί οι άνθρωποι και έλεγαν περισσότερο σε μας ξεκινά από το θέμα του εγκλεισμού, από το γεγονός ότι αυτοί οι άνθρωποι στερούνται την ελευθερία τους και δεν μπορούν να καταλάβουν γιατί. Βρίσκονται πίσω από τα κάγκελα και δεν γνωρίζουν γιατί έχουν φτάσει εκεί. Οι περισσότεροι έχουν μια πολύ διαφορετική εικόνα όταν ξεκινούν από τις χώρες τους και τους την έχουν δημιουργήσει διάφοροι για ευνόητους λόγους. Περιμένουν να δουν μια πολύ διαφορετική κατάσταση και τελικά αντιμετωπίζουν αυτή».
Η ψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα μιλά για απαράδεκτες συνθήκες διαβίωσης που διαπίστωσε και η ίδια στα κέντρα κράτησης και που επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο την ήδη βεβαρημένη ψυχολογική κατάσταση των κρατούμενων μεταναστών.
«Ο αριθμός των ατόμων που κρατούνται στα κέντρα ποικίλλει, δεν είναι σταθερός. Το διάστημα που βρισκόμασταν εκεί υπήρχε μια αυξομείωση. Ο μέσος όρος ατόμων στη Βέννα ήταν γύρω στα 200, στο Φυλάκιο γύρω στα 250-300. Σε περιόδους που υπήρχε συνωστισμός οι συνθήκες ήταν απαράδεκτες. Υπήρχε μέσα στους θαλάμους μία τουαλέτα για τόσα άτομα. Μπορεί μέσα σε ένα θάλαμο να ήταν 50-60-70 άτομα. Υπήρχαν προβλήματα λειτουργίας, πχ. να μην λειτουργεί η τουαλέτα, να μην υπάρχει νερό. Υπήρχε ένταση, υπήρχαν φωνές, άνθρωποι που διαμαρτύρονταν συνέχεια, άνθρωποι που δεν μπορούσαν να βρίσκονταν πίσω από τα κάγκελα, άνθρωποι που δεν προαυλίζονταν. Αυτό επιβάρυνε σαφώς την κατάσταση τους. Μπορεί και για ολόκληρη ημέρα και για μέρες να μην προαυλίζονταν».
Οι μετανάστες όντας ήδη καταπονημένοι σωματικά και ψυχολογικά από τις άγριες συνθήκες που αντιμετώπιζαν στη χώρα τους και από το άκρως επικίνδυνο ταξίδι τους μέχρι να φτάσουν στην Ελλάδα βρίσκονται φυλακισμένοι σε κέντρα κράτησης, αντιμετωπίζοντας σοβαρότατα προβλήματα.
«Το κυριότερο πρόβλημα και θα ήθελα να το κάνω πολύ ξεκάθαρο είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν την ελευθερία τους. Αυτό δίνει έδαφος σε πολλά προβλήματα, που ίσως αυτοί οι άνθρωποι ήδη αντιμετωπίζουν ερχόμενοι από τις χώρες τους ή κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους, να επιδεινωθούν.
»Νιώθουν μεγαλύτερη ένταση και κυριεύονται από την απελπισία. Έρχονται σε σημείο να έχουν σκέψεις να βλάψουν τον εαυτό τους, βρίσκονται σε μια κατάσταση εγρήγορσης, ανυπομονησίας για το τι θα τους συμβεί. Ζουν σε μία τρομερή ανασφάλεια για το που βρίσκονται τώρα, για το τι θα τους συμβεί στο μέλλον. Τους λείπει πάρα πολύ η οικογένειά τους, νιώθουν ενοχές. Αυτό ήταν που πραγματικά με είχε συγκλονίσει γιατί το άκουσα από πολλούς ανθρώπους. Πολλοί κρύβουν από τις οικογένειές τους ότι είναι υπό κράτηση γιατί παίρνουν μεγάλη πίεση από τους δικούς τους να τους στέλνουν χρήματα γιατί επειδή στην Ευρώπη. Έχουν προβλήματα στον ύπνο τους. Αλλά όλα αυτά δεν ορίζουν μία ψυχοπαθολογία. Πρόκειται για κοινωνικά φαινόμενα που δημιουργούν όλες αυτές τις αντιδράσεις».
Σχετικά με την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη η κ.Μπολέτση αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ιατρική περίθαλψη υπάρχει αλλά δεν μπορώ να πω ότι είναι επαρκής συνολικά. Για κάποιο διάστημα η Βέννα λειτουργούσε χωρίς γιατρό. Από ότ,ι καταλαβαίνετε αυτό ήταν μεγάλο πρόβλημα εκεί. Σίγουρα οι ανάγκες είναι πάρα πολλές γιατί είναι άνθρωποι που έρχονται ταλαιπωρημένοι από ένα ταξίδι πολύ δύσκολο και άνθρωποι που έχουν σοβαρά προβλήματα υγείας».
«Σοβαρή έλλειψη επίσης είναι η απουσία νομικής αρωγής. Οι κρατούμενοι μετανάστες δεν γνωρίζουν τι σημαίνει να κάνει κάποιος αίτημα για άσυλο, ποια είναι τα δικαιώματά τους, δεν υπάρχει ενημέρωση. Υπάρχουν μονάχα κάποιες υποτυπώδεις πρώτες πληροφορίες, οι οποίες σίγουρα δεν είναι επαρκείς. Είναι πάρα πολλοί άνθρωποι που έρχονται στην Ελλάδα χωρίς να γνωρίζουν και εναποθέτουν τις ελπίδες τους στους διακινητές. Αλλά μία ενημέρωση ουσιαστική δεν υπάρχει».
Αυτό που ελπίζουν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα είναι να αποκτήσουν τα πράγματα μια πιο πρακτική διάσταση. «Υπάρχει σχεδιασμός, υπάρχουν πολλές προτάσεις. Σίγουρα δεν είναι ένα πρόβλημα που μπορούμε να δώσουμε εύκολα λύσεις. Νομίζω ότι είναι καιρός τα πράγματα να μπουν σε μια γραμμή πράξης, γιατί παράλληλα υπάρχουν άνθρωποι που συνεχίζουν να μένουν εκεί κι αυτό πρέπει να το αναλογιζόμαστε», υπογραμμίζει η ψυχολόγος, Αγγέλα Μπολέτση.
«Η πρόταση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα είναι να μην υπάρχουν αυτοί οι χώροι, να μην υπάρχουν τα κέντρα κράτησης. Αλλά μέχρι να γίνει αυτό, τουλάχιστον σε αυτούς τους χώρους πρέπει να δημιουργηθούν κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης».
Προτάσεις των Γιατρών Χωρίς Σύνορα
-Να εξασφαλιστούν αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης στα κέντρα κράτησης για τους μετανάστες και τους αιτούντες άσυλο.
-Να παρέχεται επαρκής ιατρική φροντίδα και ψυχολογική υποστήριξη στους κρατούμενους μετανάστες.
-Να διασφαλιστεί η παρουσία υποστηρικτικού προσωπικού για την κάλυψη των καθημερινών αναγκών των μεταναστών.
-Να εδραιωθεί σύστημα έγκαιρου εντοπισμού για την αναγνώριση ευάλωτων προσώπων (π.χ. ασυνόδευτοι ανήλικοι, θύματα σωματεμπορίας).
-Να αποφεύγεται η κράτηση των ευάλωτων ομάδων.
-Να διαβεβαιωθεί ότι το προσωπικό στους χώρους κράτησης γνωρίζει και σέβεται τα δικαιώματα των νεοεισερχόμενων μεταναστών και αιτούντων άσυλο.
Στατιστικά στοιχεία
Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, το 2009, 36.472 μετανάστες χωρίς έγγραφα συνελήφθησαν στην προσπάθειά τους να περάσουν στην Ελλάδα από τα τουρκικά σύνορα και κατέληξαν να φυλακίζονται σε κέντρα κράτησης.
Οι διαρκείς έλεγχοι στα θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας με τη συνδρομή των πληρωμάτων των εναερίων και πλωτών σκαφών της ευρωπαϊκής δύναμης Frontex έχουν αναγκάσει τους διακινητές να στέλνουν τους μη νόμιμους μετανάστες στη χώρα μας μέσω Έβρου και όχι, όπως γινόταν μέχρι σήμερα, με βάρκες στα νησιά κυρίως του Βορείου Αιγαίου.
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα το Αρχηγείο της ΕΛ.ΑΣ. το πρώτο τετράμηνο του 2010 σε σχέση με το αντίστοιχο χρονικό διάστημα του 2009 στην περιοχή της περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης παρουσίασε αύξηση ο αριθμός των συλλήψεων κατά 167,34%. Αντίθετα, στα νησιά του Βορείου Αιγαίου σημειώθηκε μείωση κατά 50,95%.
Από την απογραφή του 2001 προέκυψε ότι ο αριθμός των μεταναστών που διαμένουν στη χώρα μας ανέρχεται στους 800.000, ωστόσο ο αριθμός αυτός δεν συμπεριλαμβάνει τους περίπου 200.000 μετανάστες χωρίς τα απαιτούμενα έγγραφα που εκτιμάται ότι βρίσκονται στην Ελλάδα.
Πηγή: tovima.gr, ρεπορτάζ Κική Μαργαρίτη
